Published on 12 สิงหาคม 2024 , 1:41 pm
‘นวดวัดโพธิ์’ ภูมิปัญญาโบราณล้ำค่าของไทย สู่การยกระดับสากลโลก
เมื่อได้มีโอกาสแวะเวียน วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร หรือที่ชาวไทยเรียกขานกันสั้นๆ ว่า “วัดโพธิ์” นอกจากจะได้ชื่นชมพระนอนองค์ใหญ่ยิ่งใหญ่อลังการ ซึ่งเป็นจุดสนใจหลักของวัดแล้ว นักท่องเที่ยวจะต้องจดจำภาพโรงเรียนแพทย์แผนโบราณที่เปิดสอนศาสตร์การนวดอันเป็นภูมิปัญญาเอกลักษณ์ของชนชาวสยาม
จุดเริ่มต้นศาสตร์นวดแผนไทยเผยแพร่สู่เมืองสยาม
องค์ความรู้การนวดของไทยนั้น มีจุดเริ่มต้นและเอกลักษณ์เฉพาะตามภูมิภาคต่างๆ อาทิ ภาคเหนือมีการตอกเส้นด้วยไม้และการย่ำขางด้วยน้ำยาสมุนไพรพร้อมคาถาอาคม ภาคกลางมีการเหยียบเหล็กแดง ใช้ลูกประคบร้อนจากสมุนไพร ภาคอีสานเรียกกระบวนการบีบนวดด้วยคำว่า ‘การบีบเส้น’ และภาคใต้มีเอกลักษณ์การนวดน้ำมันลังกาสุกะและเปลือกหอย จากนั้นจึงกลายเป็นองค์ความรู้ที่ถูกนำมารวบรวมสร้างเป็นหลักสูตรการศึกษาขึ้นที่โรงเรียนแพทย์แผนโบราณเพื่อสืบสานต่อไป
หลักสูตรที่โรงเรียนแพทย์แผนโบราณวัดโพธิ์นั้นครอบคลุมทั้งการนวดจุดเส้นสิบตามตำราเพื่อรักษาโรค การนวดประคบสมุนไพร การนวดด้วยน้ำมันไพล ตลอดจนการนวดเพื่อผ่อนคลายทั้งด้านร่างกายและจิตใจ โดยหลักสูตรได้รับการรับรองมาตรฐานจากหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา ทำให้ผู้จบการศึกษาสามารถประกอบอาชีพนวดได้ทั้งในประเทศ และต่างแดน
การนวดแผนไทย ศาสตร์การนวดพื้นบ้านสู่ศาสตร์การนวดสากลโลก
ปัจจุบันการนวดไทยได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวทั่วโลกเป็นอย่างมาก ซึ่งร้านนวดได้กระจายอยู่ทั่วประเทศ ตอบโจทย์ผู้ที่ต้องการผ่อนคลายจากความเมื่อยล้าจากการทำงานหนัก หรือต้องการบำบัดรักษาอาการบางอย่าง จึงนับว่าการนวดคือธุรกิจที่ทรงคุณค่าสำหรับประเทศไทย อีกทั้งยังเป็นการเผยแพร่มรดกภูมิปัญญาของบรรพชนให้เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก
การนวดสืบทอดเป็นมรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นของไทยมายาวนาน มีรากฐานมาจากการดูแลสุขภาพในครอบครัวเพื่อผ่อนคลายและบำบัดอาการต่างๆ จนกลายเป็นองค์ความรู้วิชาชีพที่มีการถ่ายทอดอย่างเป็นระบบ โดยมี ‘วัดโพธิ์’ หรือวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหารเป็นแหล่งรวมภูมิปัญญาการนวดแผนโบราณที่สำคัญที่วัดโพธิ์นี้เองเป็นแหล่งอนุรักษ์จารึกวัดโพธิ์ซึ่งเป็นต้นตำรับแพทย์แผนไทยโบราณอันล้ำค่า และได้รับการขึ้นทะเบียนจาก UNESCO ให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของโลก ด้วยเหตุนี้ ‘การนวดวัดโพธิ์’ จึงถือเป็นศาสตร์การนวดเพื่อสุขภาพที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น และเป็นมรดกความรู้ที่คู่กับประเทศไทยมาช้านาน
การนวดไทยได้รับความนิยมจากชาวต่างชาติเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะนักท่องเที่ยวที่นิยมมาสัมผัสประสบการณ์การนวดวัดโพธิ์เพื่อซึมซับวัฒนธรรมดั้งเดิม ประกอบกับมีร้านนวดมาตรฐานทั่วประเทศช่วยเผยแพร่ภูมิปัญญาการนวดให้เป็นที่รู้จักมากขึ้น ทำให้การนวดไทยถือเป็นหนึ่งในสินค้า Soft power ที่สำคัญของประเทศ อย่างไรก็ดี การนวดไทยยังคงต้องเผชิญกับความท้าทายในการยกระดับให้ได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติ เนื่องจากขาดการสนับสนุนจากภาครัฐอย่างจริงจัง ทำให้การพัฒนาวิชาการและการเผยแพร่ยังไม่เติบโตเท่าที่ควร โรงเรียนแพทย์แผนโบราณวัดโพธิ์จึงมีเป้าหมายที่จะส่งเสริมให้เยาวชนหันมาศึกษาการนวดไทยเพื่อสานต่อภูมิปัญญานี้ รวมทั้งต่อยอดองค์ความรู้ให้มีความลุ่มลึกในเชิงวิชาการเพื่อสร้างการยอมรับในระดับสากล และเพื่อให้การนวดไทยสามารถบูรณาการกับระบบการแพทย์ปัจจุบันได้อย่างกลมกลืน
เอกลักษณ์ของการนวดแผนไทยที่เชื่อมโยงกับวัฒนธรรมของคนในชาติ
การนวดแผนไทยถือว่าเป็นศาสตร์ที่รู้จักจากทั่วทุกมุมโลก และถือว่าเป็นอีกหนึ่งสิ่งที่สร้างชื่อเสียงให้คนไทยในต่างประเทศ ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า ถ้าหากนักท่องเที่ยวได้เดินทางมาพักผ่อน หรือท่องเที่ยวที่ประเทศไทย กิจกรรมยอดนิยมที่จะต้องมาทำคงหนี้ไม่พ้น การมานวดแผนไทย ซึ่งทางคุณสรวช ได้ให้เหตุผลว่า ข้อแตกต่างระหว่างการนวดแผนไทยกับการนวดประเภทอื่น คือ การรับประสบการณ์ที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน เนื่องจากการนวดแผนไทยมีการนวดด้วยความพิถีพิถันจากการเชื่อมโยงพื้นฐานจิตใจของคนไทย ที่ถูกปลูกฝังให้ดูแล ใส่ใจคนอื่น รวมถึงเอกลักษณ์การนวดที่เฉพาะจากรุ่นสู่รุ่น ทำให้เมื่อหากมานวดแผนไทย เราจะได้รับความผ่อนคลายที่แตกต่างจากการนวดด้วยศาสตร์อื่น จนทำให้รู้สึกเหมือนได้เติมเต็มความรู้สึกดีๆ ของวันนั้นอย่างสมบูรณ์
ทิศทางของนวดแผนไทย เมื่อมีเทคโนโลยีเข้ามาแทรกแซง
การนวดแผนไทย หรืออีกชื่อหนึ่งมักจะถูกมองว่า มันคือการนวดแผนโบราณ ที่มีความเก่าแก่ที่อยู่คู่คนไทยมาอย่างช้านาน ซึ่งในปัจจุบันโลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างเร็ว จนนำไปสู่การเกิดใหม่ของเทคโนโลยี ที่เรียกว่า เอไอ (AI) แทนที่เข้ามาทำงานในด้านต่างๆ อีกทั้งหลายภาคส่วนยังนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยอำนวยความสะดวกในเรื่องต่างๆ ไม่เว้นแม้แต่ธุรกิจการนวด ซึ่งก็ได้นำเทคโนโลยีมาใช้ไม่ว่าจะเป็น การนำมาสร้างเก้าอี้นวดไฟฟ้า หรืออุปกรณ์การนวดด้วยเครื่องใช้ไฟฟ้า ทว่าสิ่งที่สำคัญที่สุด และเชื่อว่าไม่มีเทคโนโลยีเครื่องมือใดทดแทนได้ คือ ฝีมือการนวดอันมีเอกลักษณ์ของคนไทยที่ถูกส่งต่อมายันรุ่นสู่รุ่น ผนวกเข้ากับกระบวนการนวดที่ผสมกับจิตวิญญาณของผู้นวด ทำให้ถึงแม้จะมีการเกิดใหม่เข้ามาแทนที่ แต่เชื่อว่าประสบการณ์ที่ได้รับจะมีความแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง
หมอนวดไทยใส่ใจตั้งแต่การศีรษะจรดปลายเท้า
ด้วยวัฒนธรรมไทยที่ถูกปลูกฝังมาอย่างยาวนานในเรื่องของการใส่ใจ ดูแลคนรอบข้าง ทำให้กลายเป็นนิสัยพื้นฐานที่ติดตัวคนไทย ส่งผลให้กลายมาเป็นเอกลักษณ์ที่สร้างความจดจำและมีคุณค่าสำหรับสายอาชีพของการนวดแผนไทย โดยเดิมทีแล้วการนวดเท้านั้น จุดกำเนิดมาจากการนวดของจีน และไทยนำวิธีการนวดมาประยุกต์ใช้ในแบบฉบับของไทยตั้งแต่การนวดจากศีรษะจรดปลายเท้า ที่มีการนวดด้วยเส้นนวดเข้ามาอยู่ในกระบวนการนวดแผนไทย ดังนั้นทำให้ผู้ที่มาใช้บริการรู้สึกถึงความแตกต่างระหว่างการนวดของไทยและการนวดของจีนได้อย่างชัดเจน
สรุป
การนวดแผนไทย อาจถูกมองว่าเป็นศาสตร์แห่งความเก่าแก่และโบราณที่มีเพียงคนอายุมากเท่านั้นที่สามารถเข้าถึงได้ อีกทั้งยังถูกมองว่ากระบวนการวิธีมีเพียงแค่จับๆ นวดๆ แต่ในขณะเดียวกันการนวดแผนไทยนับว่าคือวิถีชีวิตที่เชื่อมโยงกับวัฒนธรรมที่อยู่คู่กับคนไทยมาอย่างยาวนาน ไม่เพียงแต่การวิธีการนวดเท่านั้น แต่ยังหมายถึงการผสมผสานจิตวิญญาณของผู้นวดที่ส่งต่อไปยังผู้ถูกนวดให้ได้รับประสบการณ์ที่ดี อีกทั้งยังเป็นมรดกภูมิปัญหาท้องถิ่นที่สร้างความชื่อเสียงให้ถูกรู้สึกไปทั่วทุกมุมโลก
การนวดแผนโบราณวัดโพธิ์จึงนับเป็นองค์ความรู้ภูมิปัญญาของบรรพชนไทยที่มีคุณค่าควรแก่การสืบสานและพัฒนา เพื่อให้สามารถก้าวไกลสู่การเป็นศาสตร์การดูแลสุขภาพที่ได้รับการยอมรับในเวทีระดับนานาชาติต่อไป
ภาพ : Iwelty
เขียน : Iwelty
Comment :